สมอพิเภก

สมอพิเภก  ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่

เปลือกต้น  รสเย็นฝาด  สรรพคุณ  ขับปัสสาวะ

ใบ  รสฝาด  สรรพคุณ  แก้บาดแผล

ดอก  รสฝาด  สรรพคุณ  แก้โรคตา

ผลอ่อน  รสเปรี้ยว  สรรพคุณ  แก้ไข้เพื่อเสมหะ  และไข้เจือลม

  ผลแก่  รสเปรี้ยวฝาดหวาน  สรรพคุณ  แก้เสมหะจุกคอ  ทำให้ชุ่มคอ  แก้โรคตา  บำรุงธาตุ  แก้ไข้  แก้ริดสีดวง

  เมล็ดใน  รสฝาด  สรรพคุณ  แก้บิด

  แก่น  รสฝาด  สรรพคุณ  แก้ริดสีดวงพลวง

  ราก  รสเย็น  สรรพคุณ  แก้โลหิตร้อน

ข้อมูลจาก : ตำราแพทย์แผนโบราณทั่วไป สาขาเภสัชกรรม

Description

  1. ชื่อสมุนไพร สมอพิเภก (SAMO PHI-PHEK)
    2. ชื่อวิทยาศาสตร์Terminalia bellirica (Gaertn.) Roxb. ชื่อวงศ์ Combretaceae
  2. ชื่ออื่น สมอแหน (ภาคกลาง), แหน แหนขาว แหนต้น (ภาคเหนือ), ลัน (เชียงราย), สะคู้ (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน), Beleric Myrobalan, Ink nut
  3. ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

เป็นไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่ ผลัดใบ สูง 15-35 เมตร ลำต้นเปลา ตรง โคนต้นเป็นพูพอน เปลือกสีเทาอมน้ำตาลหรือดำๆ ด่างๆ เปลือกในสีเหลือง เรือนยอดกลม แผ่กว้างกิ่งอ่อนและยอดอ่อนมีขนประปราย

               ใบ เป็นใบเดี่ยว ติดเวียนกันเป็นกลุ่มตามปลายๆ กิ่ง ทรงใบรูปรีแกมรูปไข่กลับ กว้าง 9-15 เซนติเมตร ยาว 13-19 เซนติเมตร โคนใบสอบมาสู่ก้านใบ ส่วนค่อนไปทางปลายใบผายกว้างปลายสุดจะหยักคอดเป็นติ่งสั้นๆ ส้นใบแบบเส้นร่างแหเห็นชัด เนื้อใบค่อนข้างหนา  หลังใบเขียวเข้ม และมีขนสีน้ำตาลกระจายทั่วไป  ท้องใบสีจางมีขนนุ่มคลุม ขอบใบเรียบ ก้านใบยาว 4-6 เซนติเมตร บริเวณกึ่งกลางก้านจะมีต่อมหนึ่งคู่

               ดอก มีขนาดเล็ก สีขาวอมเหลือง ออกเป็นช่อเดี่ยวๆ แบบหางกระรอก ที่ง่ามใบหรือเหนือรอยแผลใบตามกิ่ง ปลายช่อจะห้อยย้อยดอกเพศจะอยู่ตามปลายๆ ช่อ  ส่วนดอกสมบูรณ์เพศจะอยู่ตามโคนช่อ กลีบฐานดอกมี 5 กลีบ โคนกลีบเชื่อมติดกันเป็นรูปถ้วยเล็กๆ ทั้งหมดมีขนทั่วไป เกสรผู้มี 10 อัน  เรียงซ้อนกันอยู่เป็นสองแถว  รังไข่ค่อนข้างแป้น ภายในมีช่องเดียวและมีไข่อ่อน 2 หน่วย หลอดท่อรังไข่มีหลอดเดียว

               ผล มีลักษณะรูปกลมหรือกลมรีๆ แข็ง ขนาดยาวประมาณ 2.5-3.0 เซนติเมตร กว้าง 1.5-2.0 เซนติเมตร มีเหลี่ยม 5 เหลี่ยม ตามผิวนอกปกคลุมด้วยขนสีน้ำตาลหนาแน่น ออกรวมกันเป็นพวงโตๆ

  1. 5. ส่วนที่ใช้ทำยา

               ผลอ่อนและแก่

  1. สรรพคุณของแต่ละส่วนที่ใช้ทำยา

               ตำราสรรพคุณยาไทยกล่าวว่า

  • ผลอ่อนแก้ไข้เพื่อเสมหะ และไข้เจือลม เป็นยาระบาย ยาถ่าย
  • ผลแก่ แก้เสมหะจุกคอทำให้ชุ่มคอ แก้โรคตา แก้ธาตุกำเริบ แก้ไข้ แก้ริดสีดวงแก้ท้องร่วง
  1. รายงานการวิจัยปัจจุบัน

               ข้อมูลการศึกษาวิจัยพรีคลินิกพบว่าสมอพิเภกมีฤทธิ์ลดระดับน้ำตาลกลูโคสในเลือด

  1. สารสำคัญ

               สมอพิเภกมีสาระสำคัญเป็นสารกลุ่มแทนนิน (tannins) ได้แก่ กรดซีบูลาจิก (chebulagic acid) กรดเอลลาจิก (ellagic acid) และกรดแกลลิก (gallic acid) เป็นต้น นอกจากนั้นยังมีสารบีตา-ซิโทสเตอรอล (b -sitosterol) และน้ำมันระเหยยาก (fixed oil) เป็นต้น

  1. แหล่งกำเนิด และกระจายพันธุ์

               สมอพิเภก พบขึ้นกระจายทั่วๆ ไป ตามป่าเต็งรังและป่าเบญจพรรณ ทางภาคเหนือ ภาคตะวันออก ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคตะวันตกและภาคกลางที่สูงจากน้ำทะเล 100-400 เมตร  สำหรับทางภาคใต้พบขึ้นตามที่ราบในป่าดงดิบ

  1. พื้นที่เหมาะสมในการปลูกในประเทศไทย

               – ลักษณะพื้นที่       พื้นที่ป่าเบญจพรรณ สวนป่า ป่าละเมาะ

               – ภาค                     ทั่วทุกภาคของประเทศไทย

               – จังหวัด                 ทุกจังหวัดของประเทศไทย

เพิ่มเติม
ข้อมูลจาก:  กรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก  กระทรวงสาธารณสุข

error: Content is protected !!