พิกัดยา 2 สิ่ง

๑) พิกัดทเวคันธา (ทเวสุคนธ์) คือ จำกัดจำนวนตัวยาที่มีกลิ่นหอม ๒ อย่างคือ

รากบุนนาค ขับลมในลำไส้

รากมะซาง แก้โลหิต แก้กำเดา

๒) พิกัดทเวติคันธา คือ จำกัดจำนวนตัวยาที่มีกลิ่นหอม ๓ อย่าง ในยา ๒ สิ่ง คือ

ดอกบุนนาค บำรุงโลหิตแก้กลิ่นเหม็นสาบสางในร่างกาย

แก่นบุนนาค แก้รัตตะปิตตะโรค

รากบุนนาค ขับลมในลำไส้

ดอกมะซาง ทำใจให้ชุ่มชื่นชูกำลัง

แก่นมะซาง แก้คุดทะราด แก้เสมหะ แก้ไข้สัมประชวร

รากมะซาง แก้โลหิต แก้กำเดา

 พิกัดยา 3 สิ่ง

1) พิกัดตรีผลา คือ จำกัดจำนวนผลไม้ 3 อย่าง คือ

1. ลูกสมอพิเภก    2. ลูกสมอไทย  3.ลูกมะขามป้อม

สรรพคุณ แก้ปิตตะวาตะ เสมหะในกองธาตุ ฤดู อายุ และกองสมุฏฐาน

2) พิกัดตรีกฏุก คือ จำกัดจำนวนตัวยาที่มีรสเผ็ดร้อน 3 อย่าง คือ

  1. เหง้าขิงแห้ง   2.เมล็ดพริกไทย   3.ดอกดีปลี

สรรพคุณ แก้วาตะเสมหะ ปิตตะวาตะในกองธาตุ ฤดู อายุ และกองสมุฏฐาน

3) พิกัดตรีสาร คือ จำนวนตัวยาที่ให้คุณในฤดูหนาว 3 อย่าง คือ

   1. รากเจตมูลเพลิง    2. เถาสะค้าน   3.รากช้าพลู

สรรพคุณ แก้วาตะเสมหะ ปิดตะวาตะในกองธาตุ ฤดู อายุ และกองสมุฏฐาน

4) พิกัดตรีสุคนธ์ คือ จำนวนตัวยามีกลิ่นหอม 3 อย่าง คือ

   1.ใบกระวาน   2.รากอบเชยเทศ   3.รากพิมเสนต้น

สรรพคุณ แก้ไข้สันนิบาต แก้ไข้เซื่องซึม แก้ไข้จุกเสียด แก้ริดสีดวง

5) พิกัดตรีทิพรส คือ จำนวนตัวยารสดี หรือรสเลิศ 3 อย่าง คือ

   1.โกฐกระดูก   2.กระลำพัก   3.ขอนดอก

สรรพคุณ บำรุงธาตุ บำรุงตับ ปอดและหัวใจ บำรุงกระดูก บำรุงครรภ์รักษา ทำให้ชุ่มชื่น

6) พิกัดตรีสมอ คือ จำนวนสมอ 3 อย่าง คือ

   1.ลูกสมอไทย   2.ลูกสมอเทศ   3.ลูกสมอพิเภก

สรรพคุณ แก้เสมหะ แก้ไข้ บำรุงธาตุ ผายธาตุ รู้ถ่ายรู้ปิดเอง

7) พิกัดตรีมธุรส คือ จำนวนตัวยารสหวาน 3 อย่าง คือ

   1.น้ำตาล   2.น้ำผึ้ง   3.น้ำมันเนย

สรรพคุณ บำรุงธาตุ แก้สะอึก และแก้ไข้ตรีโทษ ผายธาตุ เจริญอาหาร

8) พิกัดตรีสินธุรส คือ จำนวนตัวยารสน้ำ 3 อย่าง คือ

   1.รากมะตูม   2.เทียนขาว   3.น้ำตาลกรวด

สรรพคุณ แก้ร้อนในกระหายน้ำ แก้พิษไข้พิษฝี แก้ดีพิการ แก้นิ่ว ขับปัสสาวะ

9) พิกัดตรีญาณรส คือ จำนวนตัวยาที่มีรสสำหรับรู้ 3 อย่าง คือ

   1.ไส้หมาก   2.รากสะเดา   3.เถาบอระเพ็ด

สรรพคุณ แก้ไข้ดับพิษร้อน ขับปัสสาวะ ขับเสมหะ บำรุงไปธาตุ เจริญอาหาร

10) พิกัดตรีเพชรสมคุณ คือ จำนวนองตัวยาที่มีคุณเสมอเพชร 3 อย่างคือ

   1.รากว่านหางจระเข้   2.ฝักราชพฤกษ์  3.รงทอง

สรรพคุณ แก้ปวดหัว แก้กำเดา ถ่ายเสมหะ ถ่ายอุจจาระ แก้โลหิตและน้ำเหลืองเสีย

11) พิกัดตรีฉินทลมกา คือ จำนวนตัวยาแก้ธาตุลามกให้ตกไป 3 อย่าง คือ

   1.โกฐน้ำเต้า   2.ลูกสมอไทย   3.รงทอง

สรรพคุณ ถ่ายท้องบำรุงธาตุ ขับลม ถ่ายไข้เพื่อเสมหะ ถ่ายโลหิตและน้ำเหลืองเสีย

12) พิกัดตรีเกสรเพศ คือ จำนวนของตัวยามีรสแห่งเกสร 3 อย่าง คือ

   1.เปลือกฝิ่นต้น   2.เกสรบัวหลวงแดง   3.เกสรบัวหลวงขาว

สรรพคุณ คุมธาตุ แก้ไขเพื่อปถวีธาตุกำเริบ ทำตัวให้เย็น แก้คลื่นเหียนอาเจียน

13) พิกัดตรีเกสรมาศ คือ จำนวนตัวยาเกสรทอง 3 อย่าง คือ

   1.เปลือกฝิ่นต้น   2.เกสรบัวหลวงแดง  3.เกสรบัวหลวงขาว

สรรพคุณ เจริญอาหาร บำรุงธาตุ คุมธาตุ บำรุงกำลัง แก้ท้องเดิน

14) พิกัดตรีอมฤต คือ จำนวนตัวยาที่ไม่ตาย 3 อย่าง คือ

   1.รากมะกอก   2.รากกล้วยตีบ   3.รากกระดอม

สรรพคุณ แก้ไข้ แก้ร้อนในกระหายน้ำ ขับปัสสาวะ บำรุงธาตุ บำรุงกำลัง แก้ท้องเดิน

15) พิกัดตรีสัตกุลา (รัตตกุลา) คือ จำนวนตัวยาที่มีตระกูลสามารถ 3 อย่าง  คือ

   1.เทียนดำ   2.ลูกผักชีลา   3.เหง้าขิงสด

สรรพคุณ บำรุงไฟธาตุ ขับลมในลำไส้ แก้อาการธาตุ 10 ประการ แก้อาเจียน

16) พิกัดตรีทุรนสา คือ จำนวนตัวยาแก้มันเหลวพิการ 3 อย่าง

   1.เมล็ดโหระพา   2.ลูกกระวาน   3.ลูกราชดัด

สรรพคุณ แก้บิด บำรุงน้ำดี แก้ลม แก้พิษตาซาง

17) พิกัดตรีสุคติสมุฏฐาน คือ จำนวนตัวยาทำให้มีความสุขเป็นที่ตั้ง 3 อย่าง คือ

   1.รากมะเดื่อชุมพร  2.รากเพกา   3.รากแคแดง

สรรพคุณ แก้ไข้พิษต่างๆ บำรุงไฟธาตุ คุมธาตุ

18) พิกัดตรีผลสมุฏฐาน คือ จำนวนผลไม้เป็นที่ตั้ง 3 อย่าง (ที่เกิดแห่งผล 3 อย่าง) คือ

   1.ลูกมะตูม   2.ลูกยอ   3.ลูกผักชา

สรรพคุณ แก้สมุฏฐานแห่งตรีโทษ ขับลมต่างๆ แก้อาเจียน แก้โรคไตพิการ

19) พิกัดเสมหะผล คือ จำนวนตัวยาที่มีคุณแก้เสมหะ 3 อย่าง คือ

   1.ลูกช้าพลู   2.รากดีปลี   3.รากมะกล่ำเครือ

สรรพคุณ แก้เสมหะ แก้สะอึก แก้เส้นอัมพฤกษ์อัมพาต แก้ลม

20) พิกัดปิตตะผล คือ จำนวนผลแก้ลม 3 อย่าง คือ

   1.รากเจตมูลเพลิง  2.รากกะเพรา   3.ผักแพวแดง (บอระเพ็ด)

สรรพคุณ แก้จตุกาลเตโช บำรุงธาตุ แก้ลม แก้เส้นประสาทพิการ ปวดเมื่อยตามข้อ

21) พิกัดตรีวาตะผล คือ จำนวนผลแก้ลม 3 อย่าง คือ

   1.ลูกสะค้าน   2.รากพริกไทย   3.เหง้าข่า

สรรพคุณ แก้กองลม แก้เสมหะ แก้แน่นในทรวงอก แก้เลือด บำรุงไปธาตุ

22) พิกัดตรีอากาศผล คือ จำนวนผลแก้อากาศธาตุ 3 อย่าง คือ

   1.เหง้าขิง   2.กระลำพัก   3.อบเชยเทศ

สรรพคุณ แก้อาการธาตุ 10 ประการ แก้ตรีสมุฏฐาน แก้แน่นในอก แก้โลหิตเป็นพิษ แก้ไข้จับ ขับลม ปลูกธาตุไฟ

23) พิกัดตรีธารทิพย์ คือ จำนวนตัวยาที่มีรสดังน้ำทิพย์ 3 อย่าง คือ

   1.รากไทรย้อย   2.รากราชพฤกษ์   3.รากมะขามเทศ

สรรพคุณ บำรุงน้ำนม แก้กระษัย ฆ่าเชื้อคุดทะราด แก้ท้องร่วง

24) พิกัดตรีพิษจักร คือ จำนวนจักรพิษ 3 อย่าง คือ

  1.ลูกผักชีล้อม   2.ลูกจันทน์   3.กระวาน

สรรพคุณ บำรุงน้ำนม แก้กระษัย ฆ่าเชื้อคุดทะราด แก้ท้องร่วง

25) พิกัดตรีชาติ (ธาตุ) คือจำนวนวัตถุ 3 อย่าง คือ

   1.ดอกจันทร์   2.กระวาน   3.อบเชย

สรรพคุณ แก้ธาตุพิการแก้ลมเสมหะ แก้วิงเวียน บำรุงดวงจิต

26) พิกัดตรีกาฬพิษ คือ จำนวนตัวยาแก้พิษตามกาล 3 อย่าง

   1.รากกระเพราแดง   2.หัวกระชาย   3.เหง้าข่า

สรรพคุณ บำรุงธาตุ บำรุงกำหนัด ขับลม แก้ไขสันนิบาต แก้เลือดเสีย

27) พิกัดตรีคันธวาตะ (กันธวาต) คือ จำตัวยาแก้พิษตามกาล 3 อย่าง คือ

   1.ลูกเร่วใหญ่   2.ลูกจันทน์   3.ดอกกานพลู

สรรพคุณ แก้ธาตุพิการ แก้คลื่นเหียนอาเจียนแก้ริดสีดวงทั้ง 9 แก้ไอหืด

28) พิกัดตรีผลธาตุ คือ จำนวนผลแก้ธาตุ 3 อย่าง คือ

   1.เหง้ากะทือ   2.หัวตะไคร้หอม   3.เหง้าไพล

สรรพคุณ บำรุงธาตุไฟ แก้ไข้ตัวร้อน แก้กำเดา แก้ฟกบวมปวดเมื่อย

29) พิกัดตรีสันนิบาตผล (ตรีโลหิตะพละ) คือ จำนวนผลแก้สันนิบาต 3 อย่างคือ

   1.ผลดีปรี   2.รากกะเพรา   3.รากพริกไทย

สรรพคุณ แก้ไขสันนิบาต แก้ในกองลม บำรุงธาตุ แก้ปถวี 20 ประการ

30) พิกัดตรีสุรผล คือ จำนวนยามีรสกล้า 3 อย่าง คือ

   1.สมุลแว้ง   2.เนื้อไม้   3.เทพทาโร

สรรพคุณ แก้ลมสัมประชวร บำรุงธาตุ โลหิต แก้ลมสลบ แก้ลมในท้อง ทำให้ปวดท้องจุกเสียดแน่น

พิกัดยา 4 สิ่ง

1) พิกัดจตุกาลธาตุ คือ จำนวนตัวยาแก้ธาตุตามเวลา 4 อย่าง คือ

   1. หัวว่านน้ำ   2. รากเจตมูลเพลิง   3. รากแคแตร   4.รากนมสวรรค์
สรรพคุณ แก้ธาตุพิการ บำรุงธาตุ แก้จุกเสียด แก้เสมหะ แก้โลหิตในท้อง ขับลมในท้อง แก้ไข้

2) พิกัดจตุทิพคันธา คือ จำนวนยาที่มีกลิ่นหอมดังกลิ่นทิพย์ 4 อย่าง คือ

   1. รากมะกล่ำเครือ   2. รากชะเอมเทศ   3. ดอกพิกุล    4. เหง้าขิงแครง
สรรพคุณ บำรุงธาตุ บำรุงหัวใจ แก้เสมหะ แก้ลมปั่นป่วน แก้พรรดึก

3) พิกัดจตุผลาธิตะ คือ จำนวนผลไม้ให้คุณ 4 อย่าง คือ

   1. ลูกสมอไทย   2. ลูกสมอภิเภก   3. ลูกมะขามป้อม   4.ลูกสมอเทศ
สรรพคุณ ถ่ายไข้ ถ่ายลมแก้โรคตา บำรุงธาตุ ผายธาตุ ถ่ายรูปิดธาตุ

4) พิกัดจตุวาตะผล คือ จำนวนตัวยาแก้ลมได้ผล 4 อย่าง คือ

1. เหง้าขิง   2. กระลำพัก   3. เปลือกอบเชย   4.โกฐหัวบัว
สรรพคุณ แก้ไข้พรรดึก แก้ตรีสมุฏฐาน ขับผายลม บำรุงธาตุ แก้ลมในกองริดสีดวง

พิกัดยา 5 สิ่ง

มี 18 พิกัด ดังนี้

1) พิกัดเบญจกูล คือ จำกัดจำนวนตระกูลยา (เครื่องยา) ที่มีรสร้อน 5 อย่าง คือ

   1. ดอกดีปลี   2. รากช้าพลู   3.เถาสะค้าน   4.รากเจตมูลเพลิง   5.เหง้าขิงแห้ง
สรรพคุณ กระจายกองลมและโลหิต แก้คูถเสมหะ แก้ลมพานไส้ บำรุงกองธาตุทั้ง 4

2) พิกัดเบญจอมฤต คือ จำกัดตัวยาดังน้ำทิพย์ 5 อย่าง คือ

   1.น้ำนมสด   2. น้ำนมส้ม   3. น้ำอ้อย   4. น้ำผึ้ง   5. น้ำมันเนย
สรรพคุณ บำรุงกำลัง บำรุงธาตุไฟ ขับลมให้แล่น ทั่วกาย แก้ไข้ตรีโทษ ผายธาตุ แก้กำเดาและลม กระจายเสมหะ

3) พิกัดเบญจผลธาตุ คือ จำกักจำนวนตัวยาที่แก้ผลธาตุได้ 5 อย่าง คือ

   1. หัวกกลังกา   2.หัวเต่าเกียด   3. หัวแห้วหมู   4. หัวหญ้าชันกาด   5.หัวเปราะ
สรรพคุณ แก้ธาตุพิการ บำรุงธาตุ บำรุงกำลัง เจริญไปธาตุ แก้ทางเดินปัสสาวะ แก้ตับทรุด

4) พิกัดเบญจมูลน้อย คือ จำกัดจำนวนตัวยารากน้อย แก้สมุฏฐานทั้งสาม 5 อย่าง คือ

   1. หญ้าเกล็ดหอยใหญ่   2. หญ้าเกล็ดหอยน้อย   3. รากละหุ่งแดง   4. รากมะเขือขื่น   5.รากมะอึก
สรรพคุณ แก้ร้อนในกระหายน้ำ ขับน้ำนม ขับเลือดลม กระทุ้งพิษไข้ แก้น้ำลาย

5) พิกัดเบญจมูลใหญ่ คือ จำกัดจำนวนยารากใหญ่ แก้สมุฏฐานทั้งสามมี 5 อย่าง คือ

   1. รากมะตูม   2. รากลำไย   3. รากเพกา   4. รากแคแตร   5.รากคัดลิ้น
สรรพคุณ แก้ดี แก้ลม แก้เสมหะ บำรุงไฟธาตุ แก้ไข้สันนิบาต แก้เส้นเอ็นพิการ เบญจมูลน้อย รวมกับเบญจมูลใหญ่ เป็นทศมูลใหญ่

6) พิกัดเบญจโลกวิเชียร คือ จำกัดจำนวนตัวยาเสมอด้วยแก้วิเชียร 5 อย่าง ( แก้ว 5 ดวง, ยา 5 ราก หรือ เพชรสว่างก็เรียก) คือ

   1. รากชิงชี่   2. รากหญ้านาง   3. รากท้าวยายม่อม   4. รากคนทา   5. รากมะเดื่อชุมพร
สรรพคุณ ใช้กระทุ้งพิษต่างๆ หรือถอนพิษต่างๆ แก้ไข้ต้นมือ แก้ไข้พิษ ไข้กาฬ ไข้หัว แก้ไข้เพื่อดีและโลหิต

7) พิกัดเบญจโลธิกะ คือ จำกัดจำนวนตัวยาที่มีคุณทำให้ชื่นใจมี 5 อย่าง คือ

  1. แก่นจันทน์แดง   2. แก่นจันทน์ขาว   3. แก่นจันทน์ชะม   4. ต้นเนระภูสี   5. ต้นมหาสดำ
สรรพคุณ แก้ไข้เพื่อดี แก้ไข้รัตตะปิตตะโรค แก้ลมวิงเวียน แก้พิษทั้งปวง

8) พิกัดจันทน์ทั้ง 5 คือ จำกัดจำนวนแก่นไม้จันทน์ 5 อย่าง คือ

   1. แก่นจันทน์แดง   2. แก่นจันทน์ขาว   3. แก่นจันทน์เทศ   4. แก่นจันทนา   5.แก่นจันทน์ชะมด
สรรพคุณ แก้ไข้เพื่อดีและโลหิต แก้ร้อนในกระหายน้ำ บำรุงตับ ปอด แก้พยาธิ บาดแผล

9) พิกัดเกสรทั้ง 5 คือ จำกัดจำนวนเกสรดอกไม้ 5 อย่าง คือ

1. ดอกมะลิ   2. ดอกพิกุล   3. ดอกบุนนาค   4.ดอกสารภี   5.เกสรบัวหลวง
สรรพคุณ แก้ร้อนในกระหายน้ำ ชูกำลังบำรุงหัวใจ แก้ไข้จับ แก้ลมวิงเวียน แก้น้ำดี ให้เจริญอาหารและแก้โรคตา

10) พิกัดตานทั้ง 5 คือ จัดจำนวนของรากตาล 5 อย่าง คือ

1. รากตาลโตนด   2. รากตาลดำ   3. รากตานหม่อน   4. รากตานเสี้ยน   5. รากตานขโมย
สรรพคุณ ดับพิษตานซาง ขับพยาธิทุกชนิด แก้อุจจาระธาตุพิการ บำรุงเนื้อหนัง กระดูก

11) พิกัดดีทั้ง 5 คือ จำกัดจำนวนดีสัตว์ทั้ง 5 อย่าง คือ

 1. ดีงูเหลือม   2. ดีหมูป่า   3. ดีวัวป่า   4. ดีจระเข้   5.ดีตะพาบน้ำ
สรรพคุณ ดีต่างๆ มีรสขมหวาน ขับรสยาให้แล่นเร็ว มักใช้เป็นน้ำกระสายแก้โรคทั้ง 3 สมุฏฐาน คือ ดี โลหิต และธาตุลมที่พิการ

12) พิกัดเหล็กทั้ง 5 คือ จำกัดจำนวนตัวยาที่มีชื่อว่าเหล็ก 5 อย่าง คือ

  1. ต้นหญ้ามือเหล็ก   2. แก่นขี้เหล็ก   3. เถาวัลย์เหล็ก   4. ว่านสากเหล็ก   5. สนิมเหล็ก
สรพพคุณ แก้พิษโลหิตทั้งบุรุษและสตรี บำรุงกำลังให้แข็งแรง แก้กระษัย

13) พิกัดเกลือทั้ง 5 คือ จำกัดจำนวนของเลือ 5 อย่าง คือ

   1. เกลือสมุทร   2. เกลือสินเธาว์   3. เกลือพิก   4. เกลือวิก   5.เกลือฟอง (ฝ่อ)
สรรพคุณ แก้ไข้พรรดึก แก้ท้องมาน แก้เสมหะ แก้บิดมูกเลือด บำรุงน้ำเหลือง ชำระเมือกมันในลำไส้

14) พิกัดบัวทั้ง 5 (บัวน้ำทั้ง 5 ) คือ จำกัดจำนวนดอกบัว 5 อย่าง คือ

   1. บัวสัตตบุษย์   2. บัวสัตตบรรณ   3. บัวลินจง   4. บัวจงกลนี   5. บัวนิลอุบล
สรรพคุณ ชูกำลัง บำรุงหัวใจ แก้อุจจาระธาตุ แก้ไข้เพื่อลมและโลหิต แก้ไข้รากสาด บำรุงครรภ์รักษา

15) พิกัดโหราทั้ง 5 คือ จำกัดจำนวนตัวยา ชื่อว่าโหรา 5 อย่าง คือ

   1. โหราอมฤต   2. โหรามิคสิงคลี   3. โหราเท้าสุนัข   4. โหราบอน  5. โหราเดือยไก่
สรรพคุณ แก้พิษสัตว์ ทำให้อาเจียน ขับลม ขับระดูสตรี และขับโลหิตช้าๆ

16) พิกัดเบญจโลหะ คือ จำกัดจำนวนตัวยาที่มีชื่อคล้ายโลหะทอง 5 อย่าง คือ

   1. รากทองกวาว   2. รากทองหลางหนาม   3. รากทองหลางใบมน   4. รากทองโหลง   5. รากทองพันชั่ง
สรรพคุณ แก้โรคดี เสมหะ และลมที่เป็นพิษ แก้ริดสีดวง ทำลายพยาธิ

17) พิกัดเบญจเทียน คือ จำกัดจำนวนตัวยาที่มีชื่อว่าเทียน 5 อย่าง คือ

  1. เทียนดำ   2. เทียนแดง   3. เทียนขาว   4. เทียนข้าวเปลือก   5. เทียนตาตั๊กแตน
สรรพคุณ แก้ลม เสมหะ และดีระคนกัน แก้พิษโลหิต แก้ทางปัสสาวะ แก้นิ่ว แก้มุตกิด บำรุงธาตุ บำรุงกำลัง

18) พิกัดเบญจโกฐ คือ จำกัดจำนวนตัวยาที่มีชื่อว่าโกฐ 5 อย่าง คือ

   1. โกฐสอ   2. โกฐเขมา   3. โกฐหัวบัว   4. โกฐเชียง  5. โกฐจุฬาลัมพา
สรรพคุณ แก้ไข้จับ แก้ไข้เพื่อเสมหะ หีดไอ แก้โรคปอด แก้โรคในปาก ชูกำลัง บำรุงโลหิด แก้ลมในกองธาตุ

พิกัดยา 7 สิ่ง

มี  6 พิกัด

1) พิกัดสัตตะเขา คือ กำหนดจำนวนเขาสัตว์ 7 อย่าง คือ

   1. เขาวัว   2. เขาควาย   3. เขากระทิง   4. เขากวาง   5. เขาแพะ   6. เขาแกะ   7.เขาเลียงผา
สรรพคุณ ดับพิษ ถอนพิษ ถอนพิษผิดสำแดง แก้พิษไข้ร้อน ไข้พิษไข้กาฬ

2) พิกัดสัตตะปะระเหมะ คือ จำกัดจำนวนตัวยาแก้เมือกมัน เสมหะมีกลิ่น 7 อย่าง คือ

   1. ต้นตำแยตัวผู้   2. ต้นตำแยตัวเมีย   3. ต้นก้นปิด   4. ลูกกระวาน   5. โกฐกระดูก   6. ลูกรักเทศ  7. ตรีผลาวะสัง
สรรพคุณ ชำระมลทินโทษให้ตก แก้อุจจาระธาตุลามก ชำระเมือกมันในลำไส้ แก้ปะระเมหะ 20 ประการ

3) พิกัดสัตตะโลหะ คือ จำกัดจำนวนตัวยาที่มีชื่อเป็นทอง 7 อย่าง คือ

   1. รากทองกวาว   2. รากทองหลางหนาม   3. รากทองหลางใบมน   4. รากทองโหลง   5. รากทองพันชั่ง   6. รากฟักทอง   7.รากต้นใบทอง
สรรพคุณ แก้โรคดี เสมหะ และลมที่เป็นพิษ แก้ริดสีดวง ทำลายพยาธิ

4) พิกัดสัตตะโกฐ คือ จำกัดจำนวนตัวยาที่มีชื่อว่าโกฐ 7 อย่าง คือ

   1. โกฐสอ   2. โกฐเขมา   3. โกฐหัวบัว   4. โกฐเชียง   5.โกฐจุฬาลัมพา   6.โกฐก้านพร้าว   7.โกฐกระดูก
สรรพคุณ แก้ไข้จับ แก้ไข้เพื่อเสมะ หืดไอ แก้โรคปอด แก้โรคในปาก ชูกำลังบำรุงโลหิต แก้ลมในกองธาตุ แก้ไข้เรื้อรัง แก้หอบสะอึก

5) พิกัดสัตตะเทียน คือ จำกัดจำนวนตัวที่ชื่อว่าเทียน 7 อย่าง

   1. เทียนดำ   2. เทียนแดง   3. เทียนขา   4. เทียนข้าวเปลือก   5. เทียนตาตั๊กแตน   6. เทียนสัตตบุษย์   7.เทียนเยาวพาณี
สรรพคุณ แก้ลม เสมหะและดีระคนกัน แก้พิษโลหิต แก้ทางปัสสาวะ แก้นิ่ว แก้มุตกิด บำรุงธาตุ บำรุงกำลัง แก้ลมในท้อง แก้พรรดึก แก้ลมครรภ์รักษา

6) พิกัดเกสรทั้ง 7 คือ จำกัดจำนวนเกสรดอกไม้ 7 อย่าง คือ

   1. ดอกมะลิ   2. ดอกพิกุล   3. ดอกบุนนาค   4. ดอกสารภี   5.ดอกบัวหลวง   6. ดอกจำปา   7.ดอกกระดังงา

สรรพคุณ แก้ร้อนในกระหายน้ำ ชูกำลัง บำรุงหัวใจ แก้ไข้จับ แก้ลมวิงเวียน ให้เจริญอาหารแก้โรคตา แก้ไข้เพื่อเสมหะและโลหิต แก้ไข้เพื่อปถวีธาตุ แก้น้ำดี

พิกัดยา 9 สิ่ง

มี 9 พิกัด

1) พิกัดเนาวหอย คือ จำกัดจำนวนหอย 9 อย่าง คือ

   1. เปลือกหอยกาบ   2. เปลือกหอยขม   3. เปลือกหอยแครง   4. เปลือกหอยนางรม   5. เปลือกหอยพิมพการัง   6. เปลือกหอยตาวัว   7. เปลือกหอยจุ๊บแจง   8. เปลือกหอยมุก   9.เปลือกหอยสังข์

สรรพคุณ ขับลมในลำไส้ และล้างลำไส้ แก้โรคกระษัย แก้ไตพิการ ขับนิ่ว ขับปัสสาวะ บำรุงกระดูก

2) พิกัดเนาวเขี้ยว คือ จำกัดจำนวนเขี้ยวสัตว์ 9 อย่าง คือ

   1. เขี้ยวหมูป่า   2. เขี้ยวหมาป่า   3. เขี้ยวหมี   4. เขี้ยวเสือ   5. เขี้ยวช้าง (งาช้าง)   6. เขี้ยวแรด   7. เขี้ยวเลียงผา   8. เขี้ยวจระเข้ไข้กาฬ   9. เขี้ยวปลาพะยูน

สรรพคุณ รสจืด คาวเย็น ใช้ดับพิษในกระดูก ในข้อในเส้นเอ็น รวมถึงการบวมภายนอก แก้พิษร้อน ถอนพิษไข้ ดับพิษ แก้ไข้พิษ ไข้กาฬตักศิลา

3) พิกัดเกสรทั้ง 9 คือ จำกัดจำนวนของเกสรดอกไม้ 9 อย่าง คือ

   1. ดอกมะลิ   2. ดอกพิกุล   3. ดอกบุนนาค   4. ดอกสารภี   5. เกสรบัวหลวง   6. ดอกจำปา   7. ดอกกระดังงา   8. ดอกลำเจียก   9. ดอกลำดวน

สรรพคุณ แก้ร้อนในกระหายน้ำ แก้ไข้จับ แก้ไข้เพื่อลม แก้ไข้เพื่อปถวีธาตุ ให้เจริญอาหาร แก้โรคตา

4) พิกัดเนาวโกฐ คือ จำกัดจำนวนตัวยาที่มีชื่อว่าโกฐ 9 อย่าง

   1. โกฐสอ   2. โกฐเขมา   3. โกฐหัวบัว   4. โกฐเชียง   5. โกฐจุฬาลัมพา   6. โกฐก้านพร้าว   7. โกฐกระดูก   8. โกฐพุงปลา   9. โกฐชฎามังสี

สรรพคุณ แก้ไข้จับ แก้ไข้เพื่อเสมหะ หืดไอ แก้โรคปอด แก้โรคในปาก ชูกำลังบำรุง โลหิต แก้ลมในกองธาตุ แก้ไข้เรื้อรัง แก้หอบสะอึก

5) พิกัดเนาวเทียน คือ จำกัดจำนวนตัวที่ชื่อว่าเทียน 9 อย่าง คือ

   1. เทียนดำ   2. เทียนแดง   3. เทียนขาว   4. เทียนข้าวเปลือก   5. เทียนตาตั๊กแตน   6. เทียนสัตตบุษย์   7. เทียนเยาวพาณี   8. เทียนตากบ   9. เทียนเกล็ดหอย

สรรพคุณ แก้ลม เสมหะแบะดีระคนกัน แก้พิษโลหิต แก้ทางปัสสาวะ แก้นิ่ว แก้มุตกิด บำรุงธาตุ บำรุงกำลัง แก้ลมในท้อง แก้พรรดึก แก้ลมครรภ์รักษา

6) พิกัดเนาวโลหะ คือ จำกัดจำนวนตัวยามีชื่อเป็นทอง 9 อย่าง คือ

   1. รากทองกวาว   2. รากทองหลางหนาม   3. รากทองหลางใบมน   4. รากทองโหลง  5. รากทองพันชั่ง   6. เนื้อไม้ขันทองพยาบาท   7. รากต้นใบทอง   8. รากต้นทองเครือ   9. รากจำปาทอง

สรรพคุณ แก้โรคดี เสมหะและลมที่เป็นพิษ แก้ริดสีดวง ทำลายพยาธิ

พิกัดยา 10 สิ่ง

มี  2  พิกัด

1) พิกัดทศกุลาผล คือ กำหนดจำนวนยาเป็นตระกูล 10 อย่าง คือ

ลูกผักชีทั้ง 2 (ผักชีล้อม – ผักชีลา)
ลูกเร่วทั้ง 2 (เร่วน้อย – เร่วใหญ่)
ชะเอมทั้ง 2 (ชะเอมไทย – ชะเอมเทศ)
ลำพันทั้ง 2 (ลำพันแดง – ลำพันขาว)
อบเชยทั้ง 2 (อบเชยไทย – อบเชยเทศ)

สรรพคุณ แก้ไข้เพื่อดีและเสหะ ขับลมในลำไส้ บำรุงธาตุ บำรุงปอด แก้รัตตะปิตตะโรค แก้ลมอัมพฤกษ์อัมพาต บำรุงกำลัง แก้ไข้ บำรุงดวงจิตให้ชุ่มชื่น

2) พิกัดทศมูลใหญ่ คือ กำหนดจำนวนรากไม้ 10 อย่าง คือ

(รวมเบญจมูลน้อย และเบญจมูลใหญ่เข้าด้วยกัน)
หญ้าเกล็ดหอยน้อย
หญ้าเกล็ดหอยใหญ่
รากละหุ่งแดง
รากมะเขือขื่น
รากมะอึก
รากมะตูม
รากลำไย
รากเพกา
รากแคแตร
รากคัดลิ้น

สรรพคุณ แก้ทุราวสา แก้ไข้หวัดน้อย บำรุงน้ำนม แก้ช้ำรั่ว แก้สะอึก แก้ผอมเหลือง แก้ริดสีดวง แก้นิ่ว แก้กองสันนิบาต แก้ไข้อันมีพิษ

• 1) พิกัดโกฐพิเศษ คือ กำหนดจำนวนโกฐพิเศษ 3 อย่าง คือ
  
  โกฐกะกลิ้ง
  โกฐกักกรา
  โกฐน้ำเต้า
  
  สรรพคุณ แก้โรคในปากในคอ ขับพยาธิ แก้พิษสัตว์กัดต่อย แก้ไข้ในกองอติสาร ขับลมในลำไส้ แก้หนองใน ขับระดูร้าย แก้ริดสีดวงทวาร

• 2) พิกัดเทียนพิเศษ คือ กำหนดจำนวนเทียนพิเศษ 3 อย่าง คือ
  
  เทียนลวด หรือ เทียนหลอด
  เทียนขม
  เทียนแกลบ
  
  สรรพคุณ แก้ลม เสมกะดีละคนกัน แก้พิษโลหิต แก้ดีพิการ แก้ลมขึ้นเบื้องสูง ทำให้หูอื้อตาลาย แก้ไข้ แก้ครั่นเนื้อครั่นตัว แก้ลม